GERİ KAZANIM ÇÖZÜMLERİ:YUKARI DÖNÜŞÜM, GERİ DÖNÜŞÜM, AŞAĞI DÖNÜŞÜM

Üzerinizdeki tişörtün üretimi için 2 bin 700 litre su harcandığını, çöpe attığınız pamuklu çubuğu yutan balığın öldüğünü ya da ölmese dahi yuttuğu plastik parçalarının onu yiyen bizlerin hayatını tehlikeye attığını biliyor muydunuz? Bilim adamları 7’den 70’e hepimizin vücudunda mikro plastik olduğunu kanıtlayalı epey oldu. Küresel risk analizleri yapan Verisk Maplecroft adlı şirketin 2019 verilerine göre dünya genelinde her yıl 2,1 milyar ton çöp üretiliyor ve bunların sadece yüzde 16’sı geri dönüştürülüyor. Çöplerin yüzde 46’sı geri dönüştürülemeyecek şekilde atılıyor. Veriler dünyadaki çöplerin %12’sinden ABD’nin sorumlu olduğunu ortaya koyuyor. Dünyada geri dönüşüm kapasitesinden daha fazla çöp üreten tek zengin ülke de ABD.

Dünya için bugün en büyük tehlike gittikçe büyüyen plastik kullanımı; zira doğada çözünmesi yüzlerce yıl alabilen plastiklerin neredeyse yüzde 91’i dönüşüme uygun değil. Sonuç olarak her yıl, geri kazanımı yapılamayan 7 milyon ton plastik okyanuslarımıza dökülüyor. Şu anda dünya yüzeyindeki tüm sularda yaklaşık 150 milyon ton plastik olduğu tahmin ediliyor. Bu katı atık çılgınlığına bir dur demenin, gezegeni ve içinde yaşayan herkesi korumanın üç basit yolu var: Yukarı dönüşüm, geri dönüşüm ve aşağı dönüşüm. Bu yöntemleri öğrenip her gün birkaç dakikamızı çöpleri ayırmaya harcayarak ya da eski ürünlerden yepyeni malzemeler yaratarak gezegenimize karşı sorumluluğumuzu yerine getirebiliriz.

Geri dönüşüme hepimizin katılması önemli

Artık hepimizin bildiği ve aşina olduğu geri dönüşüm, “atık maddeyi tamamen dekompost ederek elde edilen materyalden yepyeni bir ürün yaratmak” demek. Bu dönüşüm esnasında belirli bir enerji harcanması gerekiyor ve atık toplanıp taşınırken çevreye az da olsa zarar veriliyor. Ancak sonuç olarak atıklardan elde edilen hammadde yeni bir malzemeye dönüştürülebiliyor. Evinizde çöpünüzü geri dönüşüme sokmanız mümkün olmasa da geri dönüşüme uygun atıkları ayrı bir poşette biriktirip ofis, süpermarket ve AVM’lerde bulabileceğiniz cam, kağıt veya plastik kumbarasına atabilirsiniz.

Evde yukarı dönüşüm çok basit!

Çevre için öğrenmemiz gereken bir diğer metot ise yukarı dönüşüm. “Kullanım dışı kalmış eşya ve malzemelerin daha nitelikli ve çevre dostu ürünlere dönüştürülmesi” anlamına gelen yukarı dönüşümü evde yapmak mümkün. Örneğin artık giymediğiniz postalları toprakla doldurup saksı, eski bir merdiveni kitaplık, katlanan sandalyeleri duvara asarak askılık, eski kitapları duvara monte ederek raf olarak değerlendirebilirsiniz. Eski şapkalardan lamba, cam şişelerden avize, eski bir televizyondan akvaryum, eski bisikletin tekerleğinden saat, tuvalet kağıdı kartonlarından kablo tutucu veya patlayan ampullerden gaz lambası yapabilirsiniz. Yukarı dönüşümde hayal gücünüzü kullanarak evde artık işlevini kaybettiğini düşündüğünüz her parçayı, yeni ve daha kullanışlı bambaşka bir ürüne dönüştürmek son derece kolay ve eğlenceli. Üstelik ücretsiz bir şekilde yeni bir ürüne kavuşurken gezegeni de kurtarıyor olacaksınız.

Plastik ürünlerde tek çare aşağı dönüşüm

Son metot olan aşağı dönüşüm ise “bir malzeme ya da ürünü, eskisinden daha az değerli ancak en azından yeni ve fonksiyonel başka bir eşyaya çevirerek” gerçekleştiriliyor. Yani yukarı dönüşümde işe yaramaz bir televizyondan retro tarzda şahane bir akvaryum yapılırken aşağı dönüşümde artık istenmeyen üründen daha basit ve değersiz bir şey üretiliyor. Örneğin plastik şişeler parçalara ayrılarak hammadde haline getiriliyor ve aşağı dönüşümle daha düşük kaliteli de olsa paspas veya izolasyon malzemesi gibi tekrar kullanılabilen bir ürüne dönüştürülüyor. Ne yazık ki plastik ürünler ancak bir kez işlenebiliyor. Bu sebeple genellikle paspas gibi kullanım ömrü uzun ürünlere çevriliyorlar. Aşağı dönüşüme en uygun malzemelerden biri de kağıt. Tekrar işlendiğinde ilkindeki kadar kaliteli sonuçlar vermeyen kağıt, aşağı dönüşüm sonucunda düşük kaliteli karton, koli, ambalaj kağıdı ve hatta pipet, kalem gibi başka ürünlere dönüştürülüyor. Kısacası yukarı dönüşümde malzeme daha nitelikli bir ürüne dönüşürken aşağı dönüşümde daha alt segment bir mamul haline geliyor. Üstelik aşağı dönüşümde son ürünün faydalı kullanım ömrünün uzun olmaması, onu daha düşük verimli bir yöntem haline getiriyor. Yine de plastik ve kağıt gibi malzemeler için genellikle bir tek çözüm var; aşağı dönüşüm. Ayrıca bir kez yukarı dönüşümle yeniden hayata kazandırılan tekstil ürünleri, sonrasında aşağı dönüşümle üçüncü kez değerlendirilebiliyor.